DI TÍCH LỊCH SỬ - VĂN HÓA “ĐÌNH LÂM SƠN”
Trích: “Lý lịch di tích” của TS Đoàn Ngọc Khôi
Đình làng là một sản phẩm văn hóa đặc trưng của người Việt, đồng thời là minh chứng sinh động cho quá trình khai phá, mở mang và ổn định vùng đất phương Nam. Đặc biệt, qua các di tích khảo cổ học tại Gò Quánh, chúng ta có thể khẳng định rằng vùng đất Nghĩa Hành cũ đã có sự hiện diện của con người từ rất sớm, ngay từ buổi bình minh của lịch sử.
Năm Thành Thái thứ 11 (1899) đã chính thức đặt tên Nghĩa Hành (cũ) gồm 3 tổng: Hành Thượng, Hành Trung và Hành Cận gồm 47 xã, thôn, trại, ấp, vạn. Từ thế kỷ 15 cư dân Việt ở vùng Bắc bộ di cư vào khai phá vùng đất mới lập nên những làng xóm đông đúc trù phú. Tuy nhiên vùng đất phía Tây của huyện Nghĩa Hành cũ trong đó có Trại Lâm Sơn khai phá muộn hơn có thể ở giai đoạn cuối thế kỷ 16 sang thế kỷ 17.
Đình Làng Việt Nam có 3 chức năng được thực hiện thường xuyên là: Chức năng hành chính: Đình là nơi họp bàn việc làng từ việc lớn đến việc nhỏ như: Xử kiện, phạt vạ, sản xuất nông nghiệp, thuỷ lợi…, Chức năng tín ngưỡng: Đình là nơi thờ thần của làng được gọi là Thành Hoàng Làng, Đình là nơi thờ tiền hiền, hậu hiền, tiền vãng… là những bậc tiền nhân có công khai khẩn lập làng, Chức năng văn hoá: Đình là nơi tổ chức các hội hè trò chơi dân gian nhân ngày tết Nguyên Đán như: Hát Tuồng (hát Bộ), trèo cột lấy xâu, đấu vật, đánh đu, dồi bòng…
Cổng đình Lâm Sơn (ảnh chụp năm 2013)
Theo tài liệu chữ Hán viết vào ngày 15 tháng 7 năm Duy Tân thứ 5 (1911) còn lưu giữ trong đình Lâm Sơn cho biết ngôi đình được tạo lập vào thời Gia Long (1802- 1820). Trong bản văn chữ Hán cho thấy Đình Lâm Sơn và Chùa Lâm Sơn được tạo lập cùng thời gian. Hai di tích này cách nhau 50m theo hướng Đông - Tây. Người tạo lập nên đình, chùa ở trại Lâm Sơn là 5 anh, em họ Lê, Nguyễn gồm Nguyễn Đăng Hượu, Nguyễn Đăng Phú, Nguyễn Văn Khởi, Nguyễn Văn Thấu, Lê Văn Hiên. Năm vị này được liệt vào hàng Tiền hiền thờ tự trong đình. Nhóm thợ thi công đình làng Lâm Sơn là thợ ở thôn Đông Trúc Lâm nguyên gốc, nguyên đình kết cấu kiểu nhà rường, gồm 36 cột có kích thước cao từ 3,5-4,5m; mái đình xưa lợp tranh đến nay đã ba lần trùng tu.
Bản văn lưu chiếu chữ Hán còn lưu lại trong Đình đã cho biết, đình làng Lâm Sơn có phụng lĩnh 7 đạo thần sắc của các triều vua phong tặng (hiện nay không còn), gồm có 2 đạo thần sắc năm Tự Đức thứ 5 (1851). 1 đạo thần sắc năm Tự Đức thứ 33 (1879), 1 đạo thần sắc năm Đồng Khánh thứ 2 (1886), 1 đạo thần sắc năm Duy Tân thứ 3 (1909) và 2 đạo thần sắc năm Khải Định thứ 9 (1924). Các đạo thần sắc nói trên do Thủ sắc bảo quản để đem ra trong mỗi lần tế đình. Trải qua cuộc chiến tranh khốc liệt trước năm 1975, tất cả các đạo thần sắc bị cháy trong hoả hoạn.
Đình Lâm Sơn, ngôi đình chính xây dựng theo hình chữ đinh (T) gồm 1 tiền đường (đại đình) và 1 nhà hậu cung nối liền nhau. Mặt trước của toà đại đình nhìn ra một khoảng sân rộng có hình vuông, các công trình kiến trúc được bố trí xung quanh khoảng sân rộng. Đường Thần Đạo tạo hướng chính cho đình làng theo trục Tây Nam - Đông Bắc. Cổng đình là điểm bắt đầu của đường Thần Đạo, cổng có quy mô kiến trúc đẹp và hoành tráng. Qua khỏi cổng đình bước vào khoảng sân, nằm 2 bên sân là nhà Hội, Nghĩa từ đối diện với trường học. Phía sau ngôi đình cách 10m về hướng Đông Bắc có 01 cây đa cổ thụ, nằm sát mép Sông Phước Giang, thân cây to lớn khoảng 15 người trưởng thành ôm, đã được công nhận “Cây di sản Việt Nam” năm 2014.
Học sinh tham quan cây Đa di sản trong khuôn viên di tích
Tuy bị chiến tranh cũng như trùng tu nhiều lần, Đình làng Lâm Sơn vẫn giữ được kết cấu kiến trúc cổ xưa.
Học sinh tham quan di tích
Đình Làng Lâm Sơn được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh không chỉ là niềm tự hào của người dân xã Phước Giang, tỉnh Quảng Ngãi về những giá trị di sản của ông cha để lại, mà còn góp phần rất lớn trong việc giáo dục, nâng cao ý thức, trách nhiệm của các cấp ủy Đảng, chính quyền và các tầng lớp Nhân dân trong việc chăm sóc, bảo vệ, tôn tạo Di tích lịch sử văn hóa Đình Lâm Sơn.
Đoàn Thanh niên & Phòng Văn hóa – Xã hội
